Çinicilik Nedir? Çinicilik Teknikleri Hakkında Her Şey

Çinicilik, kendine özgü üretim ve süsleme teknikleriyle yüzyıllardır var olan geleneksel Türk çini sanatı etrafında oluşan işçiliği ifade eder. Kozmik düşünce ve inançları temsil eden geometrik şekiller, çiçek süslemeleri ve hayvan figürleri genellikle farklı renk bileşenlerine sahip çinilerin dekorasyonunda kullanılır. Renk kompozisyonlarında beyaz veya lacivert fon üzerine kırmızı, kobalt mavisi, turkuaz ve yeşil renklerin kullanımı geleneksel çinilerin karakteristik özelliğidir.

Yüzlerce yıldır Çinli ustalar, “reçete” dedikleri ustalar ve çıraklar arasındaki ilişki üzerinden geleneksel üretim bilgisi ve doğa hakkında dekorasyon tekniklerini aktarmışlardır.

Geleneksel çini sanatına karakterini veren ve onu koruyan en temel şey; hammaddenin teminine, boyaların hazırlanmasına, üretim araçlarının yapım ve kullanımına, fırınlama süreçlerine, süsleme tekniklerine ve estetik anlayışlara ilişkin kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşatılan bilgiler ve uygulamalarda kendini gösteren geleneksel zanaatkârlıktır.

Çinicilik Nedir?

Yüzeylerde kaplama olarak kullanılan bir tür killi topraktan yapılan ve fırında pişirilen sırlı, çeşitli renk ve motiflerde süslenmiş seramik parçasına çini, çini yapma sanatına da çinicilik denilmektedir.

Çinicilik tekniğine geçmeden önce, seramik ve çini arasındaki ayrıma kısaca bahsetmek gerekir. Seramik genel bir addır ve daha çok seramik çamurundan üretilen eşyalar bu terimle adlandırılır. Tane büyüklüklerine göre seramik başlıca iki türe ayrılır: Kaba seramik; ince seramik. Seramik çamuru genel olarak kuvars, feldispat ve kaolin kilinden oluşur.

Daha özel bir seramik hamurundan üretilen, geleneksel renk ve motiflerle süslenmiş, bir yüzü sırlanmış süsleyici ürünlere ise çini denir. Çiniler de genelde iki türe ayrılır: Büyük levhalar halinde olan çiniler; küçük parçalardan mozaiklerden oluşan çiniler. Duvar çinileri büyük levha çinileri genellikle altıgen, kare ya da daha başka biçimlerdedirler ve daha çok, yapıların iç bölümlerinde ve düz yüzeylerinde kullanılırlar.

Mozaik çiniyse, çini levhanın pişmeden önce küçük parçalara bölünmesiyle hazırlanır. Çini mozaik tekniğiyle, yapıların iç ve dışlarında, düz ya da eğik yüzeyler kaplanabilir.

İlginizi Çekebilir: Son Yılların En Popüler Çini Desen ve Motifleri!

Çinicilik Teknikleri Nelerdir?

Renkli Sır Tekniği

Son şekli verilen kırmızı hamurlu çininin üstüne çini deseni işlendikten sonra fırında pişirilip renkli sırlarla boyanarak yeniden fırınlanması tekniğidir.

Sır Altı Tekniği

Bir başka çinicilik teknikleri sır altı tekniğidir. Pişmiş toprağın üstüne çekilen ince astar tabakasına süslemeler yapılır, süslerin üstüne sır sürüldükten sonra parça yeniden fırınlanır. Böylece boyaların sırın altına geçmesi sağlanır. Selçuklu ve Osmanlılarda en çok görülen yöntemdir.

Sırüstü Tekniği

Pişmiş toprak önce mat bir sırla kaplanır; fırınlanmadan önce, parçanın üstüne boyayla süsler yapılır ve bir kez daha pişirilir (perdah işlemi).Selçuklu da çok kullanılmıştır ancak Osmanlı da yetkinliğe ulaşmıştır.

Çini Mozaik Tekniği

Tek renkle sırlanmış çini parçacıkları, tek renk desenine göre tek renk sırlandıktan sonra sıva üzerine mozaik oluşturacak şekilde dizilir. Selçukluların geliştirdiği çini mozaik teknolojisi daha çok sunaklar, duvarlar ve kubbeler için kullanılmaktadır. Çinicilik teknikleri arasında zor bir teknik olmasına karşın süsleme alanında oldukça zengin ve dikkat çeken bezemeler yapılmıştır.

Minai Tekniği

Büyük Selçuklular, sıraltı ve sır tekniklerinin bir arada kullanıldığını ve seramikte yaygın olarak kullanıldığını keşfettiler. Minai işçiliği ile yapılan çinilerde mor, mavi, turkuaz ve yeşil; sırda beyaz, kahverengi, siyah ve kırmızı tercih edilmektedir.

Lüster Tekniği

İlk örneğini Abbasilerde gördüğümüz bu teknikte fırınlanmış sırlı çini üstüne “lüster” denilen oksitli bir karışımla desen işlenip yeniden fırınlanır. Desenler sarı ve kahverengi tonları taşır.

Sırlı Tuğla

Minare ve türbeler için kullanılan sırlı çini hamuru şekillendirilerek sır uygulanır ve fırınlanır. Genellikle lacivert, turkuaz ve patlıcan morunun tercih edildiği görülmektedir.

Kabartma Tekniği

Çini hamurunun üzerine yapılan şekil, bir kabartma oluşturacak şekilde kalıba bastırılır veya desen kazıma ile ortaya çıkarıldıktan sonra sırlanarak fırınlanır. Selçuklu ve Beylikler Dönemi kitabelerinde kullanılmıştır.

İlginizi Çekebilir: Çini Sanatı Nedir? Örneklerle Detaylı Anlatım